چگونه یک قرارداد بین المللی را تنظیم کنیم؟ 

تنظیم قراردادهای بین‌المللی و ضرورت آن

تنظیم قرارداد بین‌المللی مکتوب، قانونی و اصولی می‌تواند از بروز اکثر مشکلات و اختلافات در حوزه معاملات و کسب‌وکار، جلوگیری کند. رعایت نکات حقوقی و اصول و قواعد بین‌المللی در تنظیم قرارداد استاندارد بین‌المللی ضروری است، چراکه قرارداد می‌تواند سرنوشت طرفین را تغییر دهد.

آشنایی با قراردادهای بین‌المللی و روش تنظیم آن‌ها از مباحث مهم درتجارت بین‌المللی است. هرچند در بسیاری موارد، مکتوب کردن قرارداد مرسوم نیست، اما افزایش اطلاعات در این زمینه می‌تواند منجر به توجه بیشتر شود.

نحوه تنظیم قراردادهای بین‌المللی به عواملی همچون نوع قرارداد، اهداف طرفین و مسائل مالی بستگی دارد. قراردادها باید بر اساس نیازهای اختصاصی هر حوزه‌ی کاری تنظیم شوند، پس نمی‌توان از الگوهای آماده استفاده کرد. بنابراین توصیه می‌شود برای تنظیم قراردادهای بین‌المللی، به وکلای متخصص با دانش حقوقی لازم مراجعه شود.

انواع اصلی قراردادهای بین‌المللی

قراردادهای بین‌المللی را می‌توان به سه دسته کلی تقسیم کرد:

الف) قراردادهای فروش بین‌المللی (کالا، فناوری، برند)

ب) قراردادهای ارائه خدمات بین‌المللی

ج) قراردادهای ترکیبی فروش و خدمات، مانند قراردادهای ساخت و صنعتی

از مهم‌ترین انواع قراردادهای بین‌المللی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

قرارداد بیع متقابل (Buy Back): 
نوعی قرارداد خرید خدمت که عمدتاً در حوزه‌ی نفت و گاز کاربرد دارد. در این قراردادها، بازپرداخت اصل و سود از محل درآمد حاصل از قرارداد صورت می‌گیرد.

قرارداد احداث، بهره برداری، انتقال  Build- operate-Transfer (BOT): 
بیشتر در مورد تأسیسات زیربنایی مورد استفاده قرار می گیرد و در این نوع قرار داد، ساخت در بهره برداری پروژه، در مدت معین، توسط شرکتی که اصطلاحاً شرکت مجری پروژه (Project development company)  نام می گیرد انجام می شود.

قرارداد احداث، تملک، بهره برداری Build own operate (B.O.O): 
سرمایه‌گذار مسئولیت ساخت، تملک، راه‌اندازی و نگهداری پروژه را برعهده دارد.

قراردادهای تأمین مالی (Finance): 
این قراردادها برای تأمین مالی پروژه های بین المللی بین دو طرف در کشورهای مختلف منعقد می شوند.

قرارداد کلید در دست (Turn-Key): 
پیمانکار مسئول طراحی، ساخت و اجرای پروژه است و پس از تکمیل آن را تحویل می‌دهد.

قرارداد فرانشیز (Franchise Agreement):
مالک برند (Franchisor) به طرف مقابل (Franchisee) اجازه استفاده از برند و الگوی عملیاتی را میدهد و در مقابل سالانه درصدی را دریافت میکند.

قرارداد لیسانس: 
دارنده دانش فنی (Licensor) در ازای دریافت حق امتیاز، اجازه استفاده از فناوری را به طرف مقابل (Licensee) می‌دهد.

قرارداد جوینت ونچر: 
طرفین منابع خود را تحت مدیریت مشترک قرار می‌دهند و در سود و زیان شریک هستند.

قرارداد نمایندگی: 
تولیدکننده یا صادرکننده، طرف قرارداد را مسئول انعقاد معاملات با مشتریان قرار می‌دهد.

عناصر کلیدی یک قرارداد بین المللی استاندارد

1- عنوان قرارداد:

عنوان قرارداد هرچند از لحاظ حقوقی در اولویت نیست، اما می‌تواند بر تفسیر مفاد آن تأثیر بگذارد. بنابراین باید در انتخاب عنوان دقت شود. با توجه به موضوع این بخش، در بالای قرارداد باید " قرارداد خرید و فروش بین الملل" یا " قرارداد فروش بین الملل" درج شود

2- مشخصات طرفین قرارداد:

اطلاعات خریدار و فروشنده مانند نام، نوع شرکت، آدرس، اطلاعات ثبتی، تماس و حساب بانکی در ابتدای قرارداد ذکر می‌شود. همچنین باید بخشی برای امضا، تاریخ و محل امضای قرارداد در نظر گرفت.

3- تعهدات قرارداد بین المللی

تعهدات قرارداد بین المللی تعهداتی هستند که توسط طرفین یک قرارداد بین المللی پذیرفته می شوند. این تعهدات می تواند شامل مواردی مانند پرداخت پول، تحویل کالا یا خدمات، یا انجام اقدامات خاصی باشد. تعهدات قرارداد بین المللی متناسب با نوع و موضوع قرارداد بین المللی متفاوت خواهد بود. به طور کلی، تعهدات طرفین قرارداد بین المللی را می توان به شرح زیر بیان کرد:

• تعهدات مالی: طرفین قرارداد بین المللی متعهد به پرداخت مبلغی به عنوان قیمت قرارداد هستند. مبلغ قرارداد ممکن است به صورت نقدی، اعتباری، یا سایر روش ها پرداخت شود.
• تعهدات زمانی: طرفین قرارداد بین المللی متعهد به انجام تعهدات خود در یک بازه زمانی مشخص هستند. این بازه زمانی ممکن است در قرارداد ذکر شده باشد یا از عرف تجاری قابل استنباط باشد.
• تعهدات خدمات پس از اتمام قرارداد: طرفین قرارداد بین المللی ممکن است متعهد به ارائه خدمات پس از اتمام قرارداد باشند. این خدمات ممکن است شامل مواردی مانند تعمیر و نگهداری کالا، یا ارائه آموزش به خریدار باشد.
• تعهدات مربوط به رعایت قوانین و قواعد حسن انجام کار: طرفین قرارداد بین المللی متعهد به رعایت قوانین و قواعد مربوط به حسن انجام کار هستند. این قوانین و قواعد ممکن است شامل قوانین مربوط به صادرات، واردات، یا رقابت باشد.
• تعهدات ویژه رعایت اصول ایمنی کار و کنترل کمی و کیفی: طرفین قرارداد بین المللی ممکن است متعهد به رعایت اصول ایمنی کار و کنترل کمی و کیفی باشند. این اصول ممکن است شامل مواردی مانند استفاده از تجهیزات ایمنی، یا انجام آزمایشات کیفیت باشد.

تعهدات قرارداد بین المللی مهم هستند زیرا برای اطمینان از اجرای موفقیت آمیز قرارداد ضروری هستند. اگر یکی از طرفین قرارداد تعهدات خود را انجام ندهد، طرف دیگر ممکن است قادر به اجرای قرارداد نباشد یا ممکن است مجبور شود خسارت بپردازد.

4- تشریح دقیق کالای مورد معامله

یکی از مهم ترین بخش های قرارداد، تشریح دقیق کالای مورد معامله در صادرات و واردات است. این بخش باید به گونه ای نوشته شود که طرفین بتوانند به راحتی کالای مورد معامله را شناسایی کنند و در صورت بروز اختلاف، این بخش بتواند به عنوان مرجعی برای حل اختلاف استفاده شود.
برای تشریح دقیق کالای مورد معامله، باید موارد زیر را در نظر گرفت:

• شماره ردیف: در صورتی که چندین قلم کالا در قرارداد وجود داشته باشد، لازم است که ردیف ها مشخص شود. این شماره برای شناسایی هر قلم کالا در قرارداد استفاده می شود.
• شرح کالا: در این بخش باید کالا به طور دقیق از نظر کیفیت، ابعاد، رنگ، شکل و ... تشریح شود.
• کد محصول: در برخی از صنایع مانند خودروسازی، هر قطعه دارای کد مشخصی است. در این صورت لازم است به کد آن قطعه یا محصول اشاره شود. این کد برای شناسایی کالا در سیستم های فروش و انبارداری استفاده می شود.
• کشور مبدا: در این بخش باید به کشور سازنده اشاره کرد.
• شماره تعرفه: در این بخش شماره تعرفه یا کد HS ذکر می شود. این شماره برای تعیین تعرفه گمرکی کالا استفاده می شود.
• کمیت: در این بخش تعداد و واحد ‌شمارش کالا مورد اشاره قرار می گیرد. بهتر است واحد شمارش کالا بر اساس واحد شمارش مورد نظر گمرک درج شود تا در زمان ترخیص کار راحت تر باشد.
• حمل به دفعات: منظور از حمل به دفعات، ارسال کالا در چند محموله جداگانه است. اگر حمل به دفعات مجاز باشد، در این بخش باید جدول زمانی و حداقل و حداکثر واحد ارسال شده در هر دفعه را مشخص نمود، تا فروشنده دوره های زمانی ارسال یا حجم محموله ها را به گونه ای تنظیم نکند که خریدار نتواند آن را جذب یا به فروش برساند.

در اینجا یک مثال از نحوه تشریح دقیق کالای مورد معامله آورده شده است:

5- قیمت قرارداد

قیمت قرارداد مبلغی است که خریدار باید برای خرید کالا به فروشنده بپردازد. قیمت قرارداد باید به صورت دقیق و روشن در قرارداد ذکر شود. در این بخش باید به شش مورد زیر اشاره شود:

• ارز مورد معامله: ارزی که قیمت قرارداد در آن ذکر شده است. این ارز باید ارزی باشد که هر دو طرف قرارداد با آن آشنا هستند و می توانند آن را مبادله کنند.
• مبلغ به عدد: مبلغ قرارداد به صورت عددی. این مبلغ باید به صورت دقیق و روشن در قرارداد ذکر شود.
• مبلغ به حروف: مبلغ قرارداد به صورت حروفی. این مبلغ باید به صورت دقیق و روشن در قرارداد ذکر شود.
• نوع قیمت: نوع قیمت قرارداد، مانند قیمت ثابت یا قیمت شناور. قیمت ثابت قیمتی است که در زمان انعقاد قرارداد مشخص می شود و در طول مدت قرارداد تغییر نمی کند. قیمت شناور قیمتی است که در طول مدت قرارداد بر اساس عواملی مانند نرخ ارز یا قیمت کالا تغییر می کند.
• قیمت هر واحد: قیمت هر واحد کالا. این قیمت برای محاسبه کل مبلغ قرارداد استفاده می شود.
• نرخ تبدیل ارز: نرخ تبدیل ارزی که برای تبدیل قیمت قرارداد به ارز مورد معامله استفاده می شود. این نرخ باید در زمان انعقاد قرارداد مشخص شود.

6- تاریخ تحویل

تاریخ تحویل یکی از مهم ترین بخش های قرارداد است. در این بخش باید تاریخ یا دوره تحویل کالا مشخص شود. زمان تحویل باید به صورت دقیق و روشن ذکر شود. تاخیر در تحویل کالا می تواند منجر به خسارت های مالی برای طرفین قرارداد شود.

7- بازرسی کالا

بازرسی کالا یکی از مراحل مهم در قراردادهای بین المللی است. بازرسی کالا به منظور اطمینان از اینکه کالا مطابق با مشخصات قرارداد است، انجام می شود. بازرسی کالا می تواند قبل از حمل، حین حمل یا پس از حمل انجام شود. هزینه بازرسی کالا معمولاً بر عهده خریدار است، اما ممکن است در برخی موارد بر عهده فروشنده باشد.

8- شرط حفظ مالکیت

شرط حفظ مالکیت شرطی است که در برخی از قراردادهای بین المللی گنجانده می شود. این شرط بیان می کند که تا زمانی که پول کامل پرداخت نشده، مالکیت کالا به خریدار منتقل نمی شود. این شرط به منظور محافظت از منافع فروشنده در صورت عدم پرداخت وجه توسط خریدار است.

9- نحوه پرداخت در قراردادهای بین المللی

نحوه پرداخت در قراردادهای بین المللی باید به صورت دقیق و روشن مشخص شود. این امر به منظور جلوگیری از اختلافات و مشکلات بعدی ضروری است. نحوه پرداخت باید شامل موارد زیر باشد:

مبلغ قرارداد: مبلغی که باید پرداخت شود.

نحوه پرداخت: نقدی یا اعتباری.

سررسید پرداخت: تاریخ یا تاریخ‌هایی که پرداخت باید انجام شود.

اگر تاریخ پرداخت مشخص نشده باشد، پرداخت باید فوراً انجام شود.

10- اسناد

در قرارداد فروش، اسنادی که فروشنده باید تحویل دهد مشخص می شود. این اسناد ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• پروفرما: یک پیش فاکتور که جزئیات قرارداد فروش را بیان می کند.
• فاکتور: یک سند رسمی که جزئیات فروش کالا را بیان می کند.
• لیست عدل بندی: یک سندی که جزئیات کالاهای موجود در هر بسته را بیان می کند.
• گواهی مبدا: یک سندی که کشور مبدا کالا را بیان می کند.
• اسناد حمل: اسنادی که جزئیات حمل کالا را بیان می کند.
• بیمه: بیمه ای که در صورت آسیب یا از دست رفتن کالا، خریدار را پوشش می دهد.

11- تاریخ فسخ

در قرارداد باید زمانی که قرار داد در صورت عدم تحویل کالا فسخ می شود ذکر شود. این تاریخ باید به صورت دقیق و روشن ذکر شود. فسخ قرارداد می تواند منجر به خسارت های مالی برای طرفین قرارداد شود.

12- مسئولیت در قبال تاخیر

یکی از مفاد قرارداد می تواند غرامت در نظر گرفته شود. برای مثال به ازای هر روز، هفته و یا ماه، تاخیر، درصدی از مبلغ قرارداد و یا مقداری مشخص جریمه در نظر گرفت. غرامت به منظور جبران خسارت های مالی طرفین قرارداد در صورت تاخیر در تحویل کالا است.

13- قانون حاکم

با توجه به آن که ممکن است اختلافی بین طرفین قرارداد ایجاد شود، لذا باید قانون حاکم بر قرارداد نیز تعیین شود. در زمان بروز اختلاف، ابتدا به مفاد قرارداد، سپس قانون کنوانسیون بیع بین المللی کالا (CISG) و پس از آن قانون یک کشور که در قرارداد مشخص می شود مراجعه می شود.

14- حل و فصل اختلافات

در صورت بروز اختلاف بین طرفین قرارداد، باید روشی برای حل آن مشخص شود. روش های حل اختلاف عبارتند از:

• مذاکره دوستانه: مذاکره دوستانه اولین مرحله برای رفع اختلاف است. در بسیاری از موارد اختلافات به وجود آمده بین طرفین با مذاکرات دوستانه حل می شوند.
• مذاکره تخصصی: گام بعدی برای حل اختلافات، مذاکرات تخصصی کارشناسان است؛ به این صورت که فرد یا گروهی از افراد به نمایندگی از هر طرف قرارداد در جلسات تخصصی شرکت کرده و بر اساس قواعد تخصصی پذیرفته شده در خصوص موارد اختلافی به توافق می رسند.
• میانجی گری: میانجی گری روش دیگری است که می تواند به طرفین کمک کند تا به یک راه حل توافقی برسند. طرفین توافق می کنند که به فرد یا سازمان ثالثی برای میانجی گری مراجعه نمایند. میانجی یک فرد بی طرف است که طرفین را در مذاکرات هدایت می کند. میانجی هیچ طرفداری نمی کند و به طرفین کمک می کند تا دیدگاه های خود را بیان کنند و به یک راه حل مشترک برسند.
• داوری: داوری شایع ترین روش حل اختلاف که در قراردادها داوری است. داوری معمولاً توسط اتاق بازرگانی انجام می شود اما امکان تعریف مرجع دیگری برای داوری نیز وجود دارد. به طور کلی به دو شیوه به داوری در قراردادها پرداخته می شود. 
  1- در شیوه نخست یک قرارداد مستقل، برای داوری نگاشته می شود که به آن قرارداد داوری پایه میگویند.
  2- در شیوه دیگر، به داوری در درون قرارداد اصلی در قالب یک بند اشاره می شود. به این روش شرط داوری ضمن قرارداد می گویند. دراین روش این شبهه وجود دارد که در صورت لغو قرارداد، وضعیت مفاد مربوط به داوری چگونه خواهد بود. برخی از صاحب نظران اعتقاد دارند با ابطال قرارداد، داوری به عنوان شرطی از قرارداد نیز باطل میشود. با این وجود بهتر است در قرارداد به این نکته اشاره شود که اگر قرارداد فسخ شد، بخش داوری معتبر خواهد بود.
• دادگاه: آخرین مرجع برای حل اختلافات سیستم قضایی است. معمولاً شرکت ها از این روش کمتر استفاده می کنند چرا که هزینه های این روش بالا بوده و زمان بر است. با این حال ضمانت اجرایی احکام صادر شده توسط مرجع قضایی بسیار بالاست.

سخن آخر

در این مقاله که توسط کارشناسان گروه بازرگانی فرح تهیه شده است به معرفی انواع قرارداد تجاری پرداخته شد و اطلاعاتی در مورد عناصر کلیدی یک قرارداد بین المللی در اختیارتان قرار گرفت. تنظیم قراردادهای بین‌المللی فرایندی پیچیده و حرفه‌ای است که نیازمند توجه به جزئیات متعددی است. بخش‌هایی چون مشخصات طرفین، توصیف کالا، قیمت و پرداخت‌ها، حمل و نقل، بیمه، ضمانت‌ها و تعهدات، حل اختلاف و ... باید به دقت و با در نظر گرفتن نیازهای خاص هر قرارداد تنظیم شوند. البته این موارد می‌تواند الگوی کلی مناسبی برای تنظیم قراردادهای معمولی باشد، اما در معاملات بزرگ و پیچیده‌تر، نیاز به تشکیل تیمی متخصص با حضور افراد آشنا به حقوق بین‌المللی، بازرگانی و فنی است تا همه جوانب قرارداد پوشش داده شود. علاوه بر این، مشاوره‌ی وکلای بین‌المللی آشنا به قوانین داخلی و خارجی و فرایندهای انعقاد قرارداد بین‌المللی، می‌تواند بسیار راه‌گشا باشد. در مجموع، تنظیم دقیق قرارداد بین‌المللی نیازمند تخصص و تجربه است.

اگر علاقه مند به کسب اطلاعات در مورد موضوع ثبت سفارش کالا هستید، میتوانید مقاله "چگونگی ثبت سفارش کالا" را مطالعه کنید.